Column: De doorbraak

Een ‘swipe’ op je device geeft een overvloed aan informatie, signalen en triggers. Bewijs voor voors en tegens komen langs – wat is nu de échte waarheid? Als die al bestaat. In korte tijd is de maatschappij van rust, ritme, regelmaat en een heerlijke waan-van-de-dag met een snufje verveling overgegaan naar een maatschappij met crisis na crisis. Conflicten die draaien om (on-)macht tekenen deze tijd.

Conflicten komen en gaan: we komen er als mens zomaar in en we gaan er vaak ook zomaar weer uit. Vermijden en ontwijken werkt averechts, dus we dealen er allemaal mee. Net zoals de natuur zichzelf meestal herstelt, geldt dat ook voor mensen en organisaties. Maar dat kost tijd en energie. De vraag is dus: Hoe kom je als professional tijdens deze strijd toe aan het werk waar je geïnspireerd aan begon?

Het ‘gedoe’ ontstaan omdat processen waar professionals in terecht komen zowel op inhoud als in doelstelling als in uitvoering heel ingewikkeld zijn – multidimensionaal. We hebben behoefte aan een kader, een instructie, een aanpak of een richting voor het nemen van beslissingen tijdens (en soms ondanks) dat gedoe. Dat antwoord geeft op de vraag hoe je de menselijkheid hanteert in deze complexiteit.

Eerste onderdeel van dat kader is bewustwording dat menselijkheid getekend wordt door verschillen en tegelijkertijd door uniformiteit. De kunst is om die twee uit elkaar te houden en toe te passen naar het praktisch belang. Dat klinkt simpel, maar is het niet. Mensen houden niet van gedoe, maar willen eenvoud. Die is er helaas niet.

Ten tweede is erkenning nodig dat we oog in oog staan met de rekbaarheid van de pluriforme samenleving. We zoeken als samenleving en binnen die samenleving naar de grenzen van waarde(-n). We zoeken naar de betekenis van begrippen die we eerder niet kenden. Daarbij helpt het gelijkheidsbeginsel: dat is waardevast en voorkomt gedoe bij de interpretaties van regels.

Ten derde is samenwerken noodzakelijk. Soms is samenwerken een estafette van onafhankelijke specialisten, soms is samenwerken wederzijdse afhankelijkheid. Samenwerken lukt niet altijd, want als macht een gewoonte is, is strijd aan de orde van de dag. De lucht in de ruimte wordt dan benauwd, en zonder ramen kan de energie nergens heen. We zitten dan vast in de tunnel.

Tot slot is professionalisering essentieel. Je hebt inzicht nodig in de denkwereld van jezelf, die van de ander én in onze wereld. We kunnen niet zonder elkaar en soms moeten we met elkaar door. Een dynamische balans bestaat niet zonder momenten van harmonie en harmonie bestaat niet zonder momenten van orde.

Dus professional: Jouw bijdrage aan de maatschappij kun je leveren door de wijze waarop je samenwerkt te heroverwegen, door traditionele denkbeelden laten varen en doorbraken te creëren die diep doorwerken in de systemen en orde. Conflicten zijn noodzakelijk om die doorbraken te realiseren. We moeten ons daar bij wel bedenken dat we op dit moment in vele organisaties omstandigheden hebben gecreëerd die de menselijkheid te boven gaan. Dat betekent dat het effect van de doorbraak ons terug zal brengen bij het bestaansrecht: hoe we omgaan met onze wereldse identiteit en autoriteit.

Wouter bronsgeest, duovoorzitter KNVI, en Petra van Driel, auteur, jurist en onderzoeker

Deze column verscheen ook in InformatieProfessional 05/2023