Column: Zelf gedaan (of niet)
Zomertijd: heerlijk om bij te lezen, uit te rusten en op te laden voor de 2e helft van het jaar. Bijzonder eigenlijk wat een jaarcyclus met je doet. Van opstarten in januari, toewerken naar de zomer en daarna de sprint naar de decembermaand.
Hoe veel technologie we ook tot onze beschikking hebben, het werkritme lijkt dezelfde ijzeren wetten als de jaargetijden te volgen. Hoewel het magnetische noorden nu wel heel erg aan het schuiven is (van Canada richting Siberië), en de zonne-energie nogal fluctueert de laatste tijd – zie de blogs van ‘klimaatgek’ Rob de Vos – blijven we de jaargetijden gelukkig nog herkennen. Tegelijkertijd is ons klimaat, net als ons werk, onderhevig aan heftige schommelingen en inslagen. Soms door ons zelf geïnitieerd, soms niet.
Bij zelf-veroorzaakte inslagen kun je denken aan berichten die mij onlangs erg lieten schrikken: Ons regenwater is wereldwijd zo vervuild met ‘forever chemicals’ (per- and poly-fluoroalkyl substances - PFAS), dat het niet goed drinkbaar meer is. Of aan het enorme verbruik van kostbaar drink(grond-)water door bedrijven, meer dan regen aan kan vullen. Of aan het online werken, wat zowel heel efficiënt kan zijn, als ook de armoede van het gebrek aan persoonlijke interactie zo duidelijk maakt.
Voor niet zelf-veroorzaakte schommelingen, is het wetenschappelijke discours nog niet gelopen en zijn meningen nog lang niet uitgekristalliseerd. We hebben steeds meer data tot onze beschikking die mogelijkerwijs antwoorden helpt geven op de vragen die we ons stellen. Het nadeel van die data is echter dat zowel voor- als tegenstanders van een wetenschappelijke discussie er hun gelijk mee kunnen aantonen. Een nadeel van die data is tevens dat ze niet altijd zuiver is, en dat een aanzienlijk percentage wetenschappers ook nog wel eens foute statistische analyses doet (Zie het onderzoek van Danielle Fanelli). En tot slot hebben we in de wetenschap anno 2022 ook nog eens te maken met een mechanistische-materialitische wereldvisie op wetenschappelijk handelen. Mattias Desmet (‘De psychologie van totalitarisme’) herinnerde me daar op weergaloos scherpe wijze aan: we denken dat de wereld verklaarbaar en maakbaar is. De grootste denkers en wetenschappers der aarde geven het zelf aan, zoals Desmet beschrijft: Van Einstein, Heisenberg en Hawkins tot Bohr en Planck: hoe meer we weten hoe meer we met veel bescheidenheid moeten concluderen dat rationele kennis relatief is. Met als mooiste voorbeeld dat pas als je als waarnemer naar een elementair deeltje kijk, het deeltje zich manifesteert, ook al is het deeltje biljoenen jaren geleden al ontstaan.
Mijn voornemen voor de laatste maanden van het jaar? Zo veel mogelijk offline werken en mensen persoonlijk ontmoeten. En nog meer open staan voor het verhaal achter feiten, metingen en data. Om met Desmet te spreken: ‘Humanity has to step firmly onto the path of logic in order to ultimately transcend rationality.’
Wouter Bronsgeest, duo-voorzitter KNVI
Over de auteur
