Innovatie: van ziekenhuis naar thuis - zorg op afstand

We hebben drastische wijzigingen gezien als gevolg van kenmerkende technologieën, welke zijn versneld door de COVID-19 pandemie, in de gezondheidszorg. Aanbieders hebben elektronische patiëntendossiers ingevoerd, patiënten kunnen hun dossiers inzien via online portalen, en smartphones hebben de manier veranderd waarop we toegang hebben tot zorg, zorg verlenen en zorg documenteren. De aard van deze innovaties houdt in dat nieuwe ontwikkelingen de zaken altijd door elkaar schudden. Toch is het bevorderlijk voor het kostenplaatje, de verleende kwaliteit en gemak van de zorgvrager en zorgverlener om disruptieve innovaties en verschuivingen te zien als een continu proces. Disruptie houdt meestal in dat marktaanbieders producten of services creëren die nieuwe consumenten aantrekken; een nieuwe doelgroep creëren. Echter is iedereen al een consument in de gezondheidszorg. In de gezondheidszorg verschuift de zorg vaak van ziekenhuizen naar klinieken en kantooromgevingen, en zelfs naar de huizen van patiënten. Maar hoe wordt zorg op afstand gefaciliteerd én wat als de focus verschuift van een reactieve naar een proactieve zorg; van zorg naar gezondheid?

Van ziekenhuis naar thuis
De meeste zorg wordt momenteel verleend in een ziekenhuisomgeving. Dit kan variëren van een gespecialiseerde controle tot een meerdaags verblijf in het ziekenhuis. Door de stijgende zorgbehoefte wordt het steeds belangrijker om de zorgvrager minder vaak in het ziekenhuis te bezoeken en thuis zoveel mogelijk bij te staan. Het ministerie van Volksgezondheid en verschillende zorgverzekeraars richten zich op het bieden van de juiste zorg op het juiste moment en op de juiste plaats. Deze doelstelling zal leiden tot een verschuiving van de omgeving waar de zorg wordt verleend. De verwachting is dat in 2030 ten minste 50% van de zorg in de eigen leefomgeving wordt verleend in plaats van in een zorginstelling (Topsector Life Sciences & Health (LSH), 2020). De toepassing van technische vooruitgang en de aanleg van netwerken tussen zorginstellingen zullen van cruciaal belang zijn om dit te bereiken.

Juiste plek
Het concept van zorg in de juiste omgeving houdt in dat personen die hulp nodig hebben, deze krijgen op de locatie die voor hen het meest geschikt is. Afhankelijk van de specifieke toestand van de zorgvrager, zullen verschillende factoren een rol spelen bij het bepalen van de beste omgeving. Deze factoren zijn onder meer het niveau van de vereiste zorg en de woonomgeving. Bovendien zijn de beschikbare technologische middelen van doorslaggevend belang.

Het type zorg dat de klant vraagt en verwacht is een doorslaggevend element bij het bepalen van de juiste omgeving voor de behandeling. Het meten van bepaalde waarden en het signaleren van belangrijke trends zal in de toekomst thuis mogelijk zijn, bijvoorbeeld dankzij e-health apparatuur. Maar bij operaties ligt de situatie anders: thuis een operatie uitvoeren is gecompliceerd. Het soort zorg dat kan worden overgedragen wordt dan ook bepaald door de technologische vooruitgang. Waar beeldbellen kan volstaan voor een eenvoudige therapie vergt een techniek als thuischirurgie aanzienlijk meer ontwikkeling.

Dan is er nog een belangrijke doorbraak in de overheveling van zorg naar huis: samenwerking tussen zorginstellingen. Zo moet er bijvoorbeeld een personeelslid beschikbaar zijn dat personen die thuiszorg nodig hebben, kan helpen, zodat zorg die enige lichamelijke hulp vereist naar een thuissituatie kan worden overgeheveld. Dit personeelslid, bijvoorbeeld een verpleegster in de thuiszorg, moet dan wel op de hoogte zijn van de therapie die door de specialist in het ziekenhuis is voorgeschreven. Om deze samenwerking te laten slagen zullen zorginstellingen en zorgverleners effectief met elkaar moeten samenwerken en zullen instellingen onder meer een platform moeten opbouwen om elektronische cliëntgegevens te delen.

Het gevolg is dat de patiënt met minder inspanning een doeltreffende behandeling krijgt terwijl tegelijkertijd ook de lasten van de specialist afneemt. Zorgvrager hoeven minder vaak naar een specialist in een ziekenhuis als de zorg wordt verplaatst van een zorginstelling naar een thuissituatie. Ook kunnen ouderen bijvoorbeeld langer in hun veilige thuisomgeving blijven.

Zorg verlenen vanuit huis
Bovengenoemde ontwikkelingen hebben gevolgen voor de plaats waar de noodzakelijke zorg door de zorgverlener wordt verleend. Als de technologische mogelijkheden en het begrip van de zorgvrager het toelaten kan de zorgverlener via beeldbellen vanuit huis consultaties verrichten. Daarbij, wanneer de waarden en signalen van een zorgvrager patiënt via een e-health apparaat kunnen worden doorgegeven, kunnen deze vanuit huis worden bekeken en bewaakt.

Daarnaast zal de totstandbrenging van netwerkpartnerschappen, alsmede de mogelijkheid om de zorg voor de zorgvrager te verplaatsen, van cruciaal belang zijn voor het verlenen van zorg vanuit huis. Videogesprekken en e-health gadgets zullen een solide eerste stap zijn om de zorgverlener in staat te stellen met behulp van technologie op afstand te opereren. Verwacht wordt dat de technische mogelijkheden in de toekomst aanzienlijk zullen toenemen en zal zorg aan huis (deels) door robotica worden verleend.

Van face-to-face naar digital first
Bellen (met klachten), een afspraak plannen, naar het ziekenhuis of de huisartsenpost reizen, zich aanmelden bij de receptioniste of assistente en wachten in de wachtkamer maken allemaal deel uit van de zorg voor zorgvrager. Gedreven door de behoefte om het aantal fysieke bezoeken (en interactie tussen individuen) te minimaliseren is een nieuwe manier van communiceren tussen zorgvrager en zorgverlener geïntroduceerd en in een paar maanden tijd de nieuwe standaard geworden. Zo zijn bijvoorbeeld polikliniekbezoeken vervangen door telefonische of online consulten. Maar wat hebben de nieuwe toepassingen ons tijdens de crisis geleerd? En op welke lessen kunnen we voortbouwen in de toekomst?

Voor mensen die behandeling nodig hebben, kan dit een nieuwe manier van afspraken maken inhouden: in tegenstelling tot de huidige gang van zaken, kan een afspraak van tevoren worden gemaakt en online worden afgehandeld. Dit geeft zowel de zorgvrager als de zorgverlener veel meer autonomie en flexibiliteit in de zorgverlening.

Een flexibel systeem voor de zorgvrager
Dankzij het gebruik van technologie en de nieuwe communicatiemogelijkheden die daaruit voortvloeien wordt de zorg meer rond de zorgvrager georganiseerd waarbij de zorgvrager meer zelfstandigheid wordt toegediend en meer vanuit huis kan plannen.

Daarnaast wordt een digitaal consult nog zinvoller als de zorgverlener toegang heeft tot gegevens uit de monitoring van de zorgvrager waarbij het verzamelen van deze gegevens wordt vergemakkelijkt door het gebruik van wearables en applicaties. De daaropvolgende optimalisatie is ook mogelijk: met behulp van de gemeten data kan de zorgvrager met behulp van kunstmatige intelligentie 'zelf' signaleren wanneer er een afwijking is opgetreden en wat de juiste vervolgstap is (zie Figuur 1). Een logische vervolgactie zou kunnen zijn dat de zorgvrager de afwijking zelf oplost, ook wel zelfzorg genoemd.

Dit voorkomt dat mensen onnodig naar de dokter of het ziekenhuis gaan. Bovendien zal het merendeel van de consulten digitaal plaatsvinden waardoor de wachtkamers minder vol zullen zijn en zullen de logistieke procedures voor personen die hulp nodig hebben eenvoudiger worden.

Voordelen van digitale zorg
Een online screening en beoordeling heeft een aantal voordelen. Allereerst garandeert dit een efficiëntere aanpak voor zowel de zorgontvanger als de zorgverlener. De zorgvrager hoeft niet nodeloos naar de zorgverlener te reizen als de zorgvrager zijn of haar symptomen thuis kan aanpakken. Zelfs als de diagnose online wordt gesteld verbetert technologie, zoals AI, de nauwkeurigheid van de resultaten. Tegelijkertijd kan de zorgverlener door deze manier van werken meer tijd besteden aan degenen die echt zorg ter plaatse nodig hebben. Het vermindert ook de druk in ziekenhuizen en andere locaties omdat de behandeling doeltreffender wordt uitgevoerd. Met de toenemende personeelstekorten is dit een enorme tijdsbesparing.

Daarbij maken technologische toepassingen in de zorg het mogelijk de kritieke waarden van zorgvrager op afstand (digitaal) te bewaken. Dit houdt in dat de zorgvrager niet elke week hoeft te komen maar kan ingrijpen als dat nodig is. Voor sommige groepen kan het gunstig zijn dat zorgvrager niet meer fysiek naar het ziekenhuis of naar de huisartsenpraktijk hoeven te gaan. Denk aan gezinnen met kleine kinderen, bejaarden of personen met een lichamelijke handicap. Een consult op afstand geeft hen meer vrijheid, terwijl het ook minder werk vraagt. Over het geheel genomen heeft zowel de zorgverlener als de zorgvrager baat bij digitale zorg. Het zal echter tijd kosten om de voordelen te realiseren: niet elke zorgverlener of instantie zal meteen klaar zijn of in staat zijn om de overstap te maken. Een  duidelijke visie, strategie  en  goede  begeleiding zijn van essentieel belang voor succes.

Auteur: Supply Value

[Dit artikel dat is geschreven door Supply Value, is geplaatst op de website van KNVI vanuit onze afspraak met tijdelijk partner Supply Value. Voor vragen over dit artikel graag contact opnemen met Supply Value.]