Fake? De bibliotheek!

Wanneer je bepaalde social media niet schuwt en niet gelijk de je niet welgezinde meningen blokkeert, verschijnt een stoet aan complottheorieën en bij elkaar geraapte tegengestelde 'meningen' die 'feiten' verkondigen. Je herkent ze vaak aan het Nederlands dat uit een vertaalmachine lijkt gerold.

Er zijn heel veel mensen die echt geloven dat Bill Gates met vaccins de wereldbevolking wil ombrengen en ... hoe zou je kunnen aantonen dat dit niet of wel juist is?

In een vorig leven leerde ik dat feiten een reeks van gebeurtenissen zijn waar de beschouwer een betekenis aan geeft door ze te ordenen. Enerzijds blijft dat voer voor discussie geven, want de één ordent zus en de ander zo, maar anderzijds gaat het wel om gebeurtenissen waarvan we dus kunnen checken of die zich hebben voorgedaan.

Het is onder andere een taak van journalisten om te achterhalen of gebeurtenissen zich al dan niet hebben voorgedaan. Die gebeurtenissen worden gedocumenteerd zodat ze later kunnen worden opgevraagd. Het is niet voor niets dat totalitaire regimes graag sommige gebeurtenissen verdoezelen en degenen die dat onderzoeken op zijn minst dwarszitten.

Overal zijn mensen zo dapper geweest om in bibliotheken de feiten te bewaren, soms met gevaar voor eigen leven en op onverwachte plaatsen

Maar waar zouden journalisten, historici en dus ook wij zijn zonder de documentalisten die deze gebeurtenissen op verschillende manieren metadateren, zodat wij ze op allerlei mogelijke manieren kunnen terugvinden? En 'wij' vinden ze vaak alleen terug met mensen die daar heel goed in zijn doordat ze weten hoe ze moeten zoeken: alle mensen die onze documentaire informatievoorziening verzorgen. Overal zijn mensen zo dapper geweest om in bibliotheken de feiten te bewaren, soms met gevaar voor eigen leven en op onverwachte plaatsen.

Zo dramatisch is het gelukkig niet in Nederland. Wel is het zo dat 2 miljoen mensen niet zo goed kunnen lezen en schrijven en nog veel meer mensen niet digitaalvaardig zijn. En dan is er nog een hele grote groep die een beetje digitaalvaardig is en veel berichten voorbij ziet komen waarvan de feitelijkheid niet duidelijk is.

Bibliotheken zijn, behalve een mooie plek om te lezen en boeken te lenen die je wereld verrijken, ook een plek waar de digitale vaardigheid verhoogd kan worden.

Het zou geweldig zijn als de bibliothecarissen en informatiespecialisten hun handen ineenslaan en ook leren hoe je een bericht op waarde kunt schatten: of er gebeurtenissen te vinden zijn die het bericht onderbouwen. Digitale vaardigheid is meer dan met een computer kunnen omgaan. Overigens zou het weleens kunnen zijn dat deze cursus voor 17 miljoen Nederlanders nuttig is.

Het is niet voor niets dat we blij zijn dat documentaire informatievoorziening en bibliotheken bij de KNVI horen. Want deze vaardigheden hebben heel veel raakvlakken met het interpreteren van data.

Het data verzamelen en de combinaties daarvan feiten te noemen zonder dat er gebeurtenissen aan ten grondslag liggen, is een gevaarlijke bezigheid.

Antonia Wildvank

Dit artikel verscheen eerder in AG Connect: https://bit.ly/3jYMBGA